Սուրբ Մեսրոպ (Դասական Ուղղագրութեամբ)

Ն Ե Ր Բ Ո Ղ Ա Կ Ա Ն

Օշականի ամենասուրբ գերեզման,
Հանճարի հո´ղ ուրկէց այսօր,
Տասնևհինգ մրրիկեան դարերու,
Պատմութիւուն մը պերճաշուք,
Արևելքէն Արևմուտք, երկու Հայքն բովանդակ,
Դեպի զքեզ, ազատօրէ՜ն աղօթելու կը շարժէ...

Օշականի անհո՜ւն մեռեալ,
Դուն բիւուրաւոր ճիւղերով,
Ոսկեհոս գետ գիտութեան,
Մտքի փրկիչ, յոյսի Հսկայ, կեանքի կեդրոն,
Դուն անվախճա՜ն փոշիացեալ,
Ուրկէց ուղեղս, մանկութեանս օրերուն,
Ե'ս աղքատօրէն եկայ վառել...

Օշականի վսեմական վարդապետ,
Դուն վեհիմաստ վանական և Աստծոյ բաժակ,
Դուն Յիսուսի բազմաբուրեան պատմուճան,
Խօսքի´ աղբիւր, բանի բարձունք,
Կարողութեանց անվե´րջ կատար,
Դուն իմաստի ավազան և աղօթքի կապոյտ անձրև,
Ափ մը հողէդ ամբողջ երկինք մը դեռ կը բուրէ...

Օշականի դուն անկորուստ կրօնական,
Անապատին մէջ մխրճւող ճգնաւոր,
Դուն անբասիր և մեհեանական մենակեաց,
Խունկի՜ անտառ, Կնդրուկներո՜ւ բուրաստան,
Քրիստոսի ազնիվ խօսքին դուն տիրական տարածիչ
Եւ գրանիտեայ ուղղափառ սիւն,
Եւ մտքի գմբէթ և հոգիի անծայրածիր հորիզոն,
Դո´ւն շնորհքի աշնանային շտեմարան,
Քու հավատքէ´դ հավատացեա՜լ ես ալ լացի...

Օշականի մէջ անմահօրէ՜ն մահացեալ,
Անճառելի և անդրանիկ դաստիարակ,
Ես երազային երեխայ մը վեցամեայ,
Այբբենարանդ ի ձեռին, անմեղօրէն զայն հեգելով
Առաջին խաչը, ճակտէս սրտիս,
Հավատա ինծ ո՜վ հայութի´ւն...
Պատկերիդ դէմ է որ հաներ եմ...
Եւ լսէ´ այսօր, թոթովախօս ծաղկոցի
Շուշանմարմին մանուկներէն`
Մինչև ծերերն հողաբոյր,
Քու սուրբ անունդ կ´օրհներգեն... :
Օշականի հանճարանի՜ստ հողակոյտ,
Եկեղեցւոյ խորանին քով անշուքօրէ՜ն մրափող`
Եւ Եհովայի պատգամախօս մեծ մատեանին
Դուն սրբագիր թարգմանիչ,
Ոսկեդարու ադամանդեայ՜ բանալի,
Դուն հայ դպրութեանց անշրջանակ լուսամուտ,
Դուն լեզւի կաճառ, գեղեցկութեան իջևան,
Դուն ճեմարան մարմարային մտածումի,
Ներէ´ որ քու աշակերտդ արբեցեալ,
Տասնևհինգ դարեր յետոյ զքե´զ պաշտէ...

Օշականէն մեզի հսկող Մտքի Աստւած,
Դուն հասողութեան հիմնաքար,
Աստղերէն մեզ լոյս լեցնող ոսկեհասակ աշտարակ,
Ուր մեր ուղեղը մեզ կը ժպտի...
Դուն մտածման ծարաւներու արծաթեայ ծով,
Դուն Տարօնածին հսկայ` Մովսես,
Դուն անհպելի մատենագիր մայր-բարբառի,
Թո´ղ իմ գանգս, վերջալոյսիս,
Քնարիս հետ, մոխիրովս առլցուն,
Հուղարկավորներս` խնկատուփի մը փոխարէն
Հողակոյտիդ վրայ վառեն...:


Ս ՈՒ Ր Բ Ի Ն Ա Ղ Օ Թ Ք Ը

Լո´յս տուր ինծի, Սստւած անհերքելի
Տիեզերքի անմեկնելի ճարտարապետ,
Ճակատագրի և ճանաչման ստեղծի´չ,
Շունչի´ մրրիկ, կեդրոնական կարողութիւն,
Սուրբ սեղանիդ սարգաւակն Մեսրոպ`
Իր մշուշապատ մեծ երազին`
Քու ձեռքերեդ հստակութիւ՜ն կ´աղերսէ...

“Օգնէ´ ինծի, մեծապարգև՜ իմաստութիւն,
Ես` անցուպ հովիւ մեծ քարոզիդ,
Ես` եղկելի մահկանացու,
Ես դժգոյն տնտես
Հայկազնեան ահեղ ցեղին...
Ես` տգէտ դպիր և անվաւեր վարդապետ,
Ես անծածան դրօշ հաւատացեալ ամբոխներուդ,
Ես` անօժիտ վերծանո´ղ և անանձրև այդգեպան,
Ես` կոյր աղբիւր և կորաքամակ ճանապարհորդ,
Ես` անարժան օրհնաբան անվերջ փառքիդ,
Իմ անդպիր հօտիս համար լո՜յս կաղերսեմ...

“Օգնէ´ ինծի, Աստւա՜ծ բիւրեղ...
Ես` ողորմելի որոնիչ և անհետևանք խուզարկու,
Ես անքանքար քննիչ և անբերրի հիւլէ,
Ես անաստիճան ճգնաւոր և անթռիչ հռետոր,
Դառնաժպիտ թափառական և աշակերտ անբանիբուն,
Երազատես մոլորեալ և անտաղանդ անրջող,
Ես սահմանափակ պատուհան և փակեալ դուռ,
Ես իմ հոգիիս հանդէպ փշրող երկա՜թ ալիք,
Ես գերեզմանի՜ պահապան և մեռելո՜ց հաշւակալ,
Ես հրեղէն հացիդ կարօ՜տ ցորենաքաղ...
Ես աներդիք գիշերող և անսափոր ծարաւի,
Ես մենաւոր մշակ տատասկներու մէջ կորուսեալ,
Ես անճառագայթ աղջամուղջ, ես անլար քնար,
Դեռ անբարբառ Հայկազնեաց հոգիին`
Բացատրութեան Բանալի՜ մը կաղերսեմ...

“Օգնէ ինծի, Տարրերու հայր,
Ես աչք աղօտ և տեսողութիւն անթափանց,
Ունայնամիտ ունկնդիր և չարալուր ականջ,
Աններդաշնակ երաժիշտ և մեղկաձայն երգիչ...
Ես անհողագործ դաշտօրայ, շտեմարան թափուր,
Աեղանասպաս անհաց և ցամաքեալ գինեբաշխ,
Ես անկոչ հրավիրեալ Յիսուսական հարսանիքին,
Ես անձէթ լուսարար և անմատեան մտածող,
Եւ անգորով գգւիչ և սիրազուրկ սիրահար,
Ես անհրապոյր քարոզիչ և քարկոծեալ քրիստոնեայ,
Օժիտաբեր աղքատ և անոսկի հարուստ...
Ես անհամբոյր շրթունք և հոգեզուրկ հեծեծող,
Ես սիրտ անսէր և կուսութիւն անկատար,
Ես անբևեռ քալող և երերուն ուղեւոր...
Քու փրկութեան փարոսներէդ
կաթի՜լ մը լոյս տուր ինծի...
Եւ երկնային դուռներուդ հետ հոգեկան
Կեանքին դռները դրախտին պէս թող բացւին...

“Օգնէ´ ինծի, անծի՜ր Աստւած...
Ես անկարկաջ առւակ և խափանեալ ջրվէժ...
Ես ուսուցիչ անուս և վարանեալ վարդապետ,
Ես դպրութեանց դեռ անպսակ տնօրէն,
Ես խղճերու հանդէպ ինկո´ղ վարագոր...
Ես որմ մթաշէն, գեհենական բանտարկեալ,
Ես շիւղ կորուսեալ, հո՜ւնդ անպարգև...
Մացառապատ կածան, օձապտոյտ գետնուղի...
Ես անհիւրնկալ օթևան և անբազմոց մահամերձ...
Լապտերիդ լոյսը մի´ մերժիր ինձ...

“Օգնէ´ ինծի, համագումար Սկզբունք,
Մկրտութեան ես անմիւռոն աւազան,
ես աղօթքի կիսակործան գաւիթ,
Ես արորազուրկ հողագործ, անգերանդի հնձող,
Ես անբոյր օծանող և դառնահամ իւղ,
Ես անբալասան բժիշկ և անբեհէզ վիրակապ,
Ես կոտրած կանթեղ և պապագեալ պատրոյգ,
Ես հողմակոծ անտառ և արտասւաթոր ուռենի...
Ես անտաշ ատաղձ և բորբոսեալ գերան,
Ես հողաշէն բուրվառ և անծխելի խունկ,
Ես անողկոյզ որթատունկ և վարակեալ վարսակ,
Ես անճշմարիտ ճակատ և անուղիղ ձեռք,
Ես անկարող կարգաւոր և աննշխարհ քահանայ,
Ես մենութեանս մէջ մխացող անկարաւան անապատ,
Այցելո՜ւթիւն տուր ինծի...

“Օգնէ´ ինծի, ո՜վ անբաղդատ Օրէնք,
Ես վարանոտ մարդ և յուսահատ անձ...
Ես ահաբեկ անհատ և շւարած շնչաւոր,
Ես տարակոյսին մէջ տատանող հողմահալած,
Անլսելի աղաղակ և անարձագանք շեփոր...
Ես գոս տերև` աշուններէն վա՜ր ինկող...
Ես չորացեալ ճիւղ և անհոտաւէտ վարդենի,
Ես ուշիմութեան ուրւական,
Ես կարճիմաստ իմացական և խոնարհած խելք,
Եկեղեցիիդ կամարներուն տակ հեծեծող`
Քրիստոնեայ ժողովորւրդիդ դեմ հանդիման
Ես Աստւածաշունչ մեծ Մատեանիդ
Օտարալեզու ընթերցող և անհարազատ թարգմանիչ...

“Օգնէ´ ինծի, անծայրածիր Ծանոթութիւն,
երազօր Տեր, անհուն հնարիչ,
Լոյսի զենիթ, անկնճիռ իմաստ,
Ջուր երկնային, անանջրպետ հոգի,
Անհաշիւ բաշխող, երազներու սահանք,
Ճանաչումի քու ծածկոցդ լուսեղէն,
Իմ կործանեալ ուսիս վրան թող ծածանի,
Եվ` հսկումներու, հեծեծանքի, աղօթքներու
Այս իրիկւան, քառասներորդ գիշերին`
Աստւա՜ծ անհեղլի, Աստւա՜ծ անափունք
Արարչագործ ձեռքդ իմ ուղեղիս երկարէ,
Հոն իմ գիւտս խմորելու...”


Տ Ե Ս Ի Լ Ք Ը

Ո՜Վ հրաշալիք, ո՜վ հաւատքի աննիւթական հուր,
Ո՜վ զարմանագործ զօրութիւն,
Ո՜վ բոցեղէն բԺԺանք, ո´վ անլոյծ խորհուրդ,
Ահաւասիկ Քերովբէ մը մրափին մեջ Մեսրոպին,
Իր աջ ձեռքո´վն լուսագիծ՝
Ակնթարթ մը՝ մենաստանին որմին վրայ
Հայկազնեան Այբբենարանը տառագրեց...:
Յանկարծ՝ Սուրբը, մեծ Տեսիլքէն ցնորաշարժ՝
Մեռեալի մը պէս ընդոստ ոտքի,
Փետուր գրիչն և տախտակն ի ձեռին,
Հրաշքին տակ արտասւելով,
Որմին առջև անհունօրէն ծնրադրեց...:


Գ Ի Ւ Տ Ի Ն Փ Ա Ռ Ք Ը

Մեսրո´պ, հայ դարերուն դիմաց կեցող
Դուն ադամանդեայ ապառաժ,
Դո´ւն մանուկներու մերկ ուղեղէն
Մինչև հանճարը ցոլքեր ցանող,
Գիտակցութեանց անգի´ւտ փարոս...
Դուն որուն կոփիւնը կռանին,
Ժամերուն պէս, րոպէին հետ անդադար,
Իմացական թանգարանի՜ն արձանները մեզ կը ձուլէ,
Դուն աննինջ հսկող, դուն տիտանեան Տեսանող,
Դուն, օրորոցէն մինչ գերեզման,
Մեր մեն մի խօսքին մեն մի շունչին,
եղեցկաձայն բացատրիչ...
Դուն բարբառի արարաիչ, Բանի իշխան,
Դուն անբաւ բաւիղ տեսողութեան,
Դուն գոյացութեան արգաւանդ հայր,
Դուն լոյսի անիւ, դուն հավատքի հրավէր,
Դուն հայրենի հողին վրայ մրրկին պէս բարձրացող
Անտա՜ռ անհուն, անտա՜ռ սրտի,
Որուն մեն մի հաստատաբուն ծառերն հսկայ,
Մէկ մէկ քնար, մէկ մէկ փանդիռ են մեր շունչին...
Մէկ մէկ շեփոր մեր հագագին ռազմական,
Մէկ մէկ պատնէշ ճակատագրի պատուհասին...
Դուն անվատնելի ցոր"անի դաշտ, դուն ձրի հաց,
Դուն հունձք հարուստ, և դուն հնձան հրաշէկ,
Դուն արբեցութեանց և գինիի աւազան,
Որուն մէջ ե´ս ալ ոսկի սափորս եմ մխրճէր...
Արևներու ծարաւէս խենթ...

Դուն մեծաթափանց նայվածքներով առաքեալ,
Դուն էիր որ զքեզ երգող ցեղդ այսօրւան,
Հելլեներէն և հանճարեղ և հրավառ
Ու աշխարհակալ մեծ Հռովմի որդիներէն,
Ու հրապաշտ Պարսիկներէն դրացի,
Մայր-բարբառիդ հիմնաքարովն յակինթ,
Հայկազնեանց մեր շառաւիղն ազատեցիր...
Դուն երկրո´րդ Աստւած,
Եւ մտածման դուն առաջի´ն արարիչ...
Դուն բեղո´ւն բարիք, սրտի´ աղբիւր,
Գոյներու գանձ, գրութեա´նց գահ,
Դուն թռչող դարերն մէկզմէկու կամարող
Կամուրջ անգիծ, ուրկից ցեղդ միլիոններով
Կամ պերճօրէն կամ վատաբար,
Կեանքէն ի մահ կուգայ կ´անցնի...

Դուն Հելլէներէն հռչակւած,
Մեծատիտղոս Ակումիտ,
Ո՜վ մենակեաց, ո՜վ Մագիստրոս, ահաւասիկ
Երկու Հայքերն, “Ովսաննա՜ քեզ” կը գոռան...
Եւ ովսաննա Վաղարշապատի Հայրապետին`
Սահակ Պարթև զուգակշիռ արբանեակիդ,
Եւ Վռամշապուհ Արքային,
Որովհետև քու մեծ գիւտիդ զորաւիգ,
Մէկն իր խաչին, միւսն իր Սուրին համազօր
Քու քայլերուդ հետ քալելով`
Արարատեան արշալոյսին,
Դպրութեանց դուռը մեզ բացին...

Ա´հ, ամբողջ արիւնը քու ուղեղիդ,
Ի՜նչ տենդերէ որպիսի՜ տենդ,
Եւ սարսուռներէ ի՜նչ սարսուռ,
Ի՜նչ գեհենական գալարումէ գալարում,
Եւ վարանքե վարանք և վարկածե ի վարկած,
Եւ ծովային ծփանքներէն ի ծփանք,
Այլակերպիչ նժարե մը ուրիշ նժար,
Եւ կշիռէ ի կշիռ, զքե՜զ տարաւ,
Եւ մեն մի հիւլէն քու հոգիիդ,
Մեն մի ճաճանչը քու աչքերուդ,
Մեն մի կաթիլը քու հանճարիդ կայծերուն,
Հողմային հևքդ և խոլ թափը թռիչներուդ,
Աղօթքներուդ հորձանքներն հրեղէն,
Քառասուն օր` տիւ և գիշեր,
Մենութեանդ մէջ, Մեռեալի մը պէս մենաւոր,
Զքեզ դէպի Տեսիլքդ տարին...
Եւ անուրջի մէջ ծնանող ծաղկի ծիլէն,
Ու բողբոջէն դեռ անբոյս,
Դուն մարող լոյսէն, դուն տեսլական ստւերէն,
Անգոյն գծէն և երազի վսեմ վարդէն,
Դուն ոլորտէն, անձայն շեշտէն, անգոյն բառէն,
Դուն ծածանող և անարմատ ծւէններէն,
Դաշնակցութեանց Ալփաբետան ստեղծեցիր...
Եւ Չորրորդ դարու Ոսկի սեմէն,
Մինչև մեր օրը, մեր արիւնովը մթին`
Ահաւասիկ Հայ Հանճարը բազմալար,
Քու ձևերուդ մեջ կը ձուլվի...

Ո՜վ անլուծելի առեղծւած,
Ո՜վ ջղերո´ւ կայծակէ խուրձ,
Արեան հնոց, անուրջներու անբիծ ծաւալ,
Ո՜վ զարմանալի և տևական զգայախաբ,
Քնարական ահեղաբի´բ քիմեռատես,
Դուն Աստւածագիծ ծիածան...
Հաշտութեան հուրը մեզ բերող,
Դո´ւն, տարակոյսին և տարտամին տիրապետ,
Դո´ւն տարօրինակ և տարագիծ գմբէթ...
Դո´ւն մեծ կրքերու կրօնաւոր,
Ա´յր Աստուծոյ, մտքի´ եղբայր, քնարի´ քոյր,
Քու բաժակէդ թո´յլ տուր որ ես ալ ըմպեմ...

Եւ այսօր, քու սրբութեամբդ սնած`
Ես ապաժաման քնարահար,
Եւ անվճար ու անարժան երախտագէտ,
Ես` քու ցեղիդ հոգիին հայելին քեզ կը բերեմ...
Աչքերուս մեջ անոր աչքէն հուր առի...
Ու իմ խօսքերս անոր սրտէն եմ քաղէր,
Եւ ի´նչ որ կարդաս ճակտիս վրան,
Ի´նչ որ կարդաս ժպիտիս մէջ,
Անոր յոյսո՜վն եմ ես գրած...
Եւ թոյլ տուր այսօր, ո՜վ Մեսրոպ,
Որ Հայոց հողէն մինչև աստղերը հասնող
Քու ոսկիէ սանդուխեդ վե´ր բարձրանամ,
Եւ հաստատաքայլ, աստիճանէ աստիճան
Ու պսակէ ի պսակ և լոյսէ ի լոյս,
Իբր զավակը մտածումիդ,
Ես ի քե´զ գամ, իմ այս երգս երգելու...